روزنامه عصر مردم

در سینمای جهان و ایران و در میان بازیگران خارجی و ایرانی بسیاری بوده‌اند و هستند که در طول عمر فعالیتشان در سینما علاوه بر ادامه دوران بازیگری سعی کرده‌اند کارگردانی و فیلمسازی را هم تجربه کنند. در این جهت بعضاً هم در عرصه فیلمسازی و کارگردانی آثار شاخص و قابل اعتنایی خلق کرده‌اند که در این بین در سینمای جهان و ایران تعدادی از بقیه شاخص ترند. چارلی چاپلین، اورسن ولز، کلینت ایستوود، رابرت ردفورد و جرج کلونی و در ایران محمدعلی فردین، ایرج قادری، فرامرز قریبیان  و مجید مجیدی را می‌توان نام برد.
البته گرایش اینگونه بازیگران در سینمای ایران و جهان به انگیزه‌های متفاوت بوده است. برخی با  توجه به بالا رفتن سن و سال و شرایط کنونی به وجود آمده در اندامشان در میانسالی تلاش می‌کنند خود را با مطرح کردن نامشان در زمینه فیلمسازی به حیات حرفه‌ای‌شان در سینما ادامه دهند و بعضی از همان اوایل ستاره شدن با علاقه وافری که به فعالیت در عرصه کارگردانی و فیلمسازی دارند با تجربه اندوزی حرفه‌ای و فنی در این زمینه به آرامی و حساب شده پا به این عرصه پر مخاطره می‌گذارند که معمولاً این گروه نسبت به گروه نخست بسیار موفق تر عمل کرده‌اند.
در سینمای ایران فرامرز فریبیان به عنوان یکی از شاخص‌ترین و مطرح‌ترین بازیگران باتجربه است که با حضور پر قدرت بیش از چهار  دهه‌ای‌اش در صحنه بازیگری و بازی در فیلم‌های شاخص سینمای ایران در دو دوره قبل از انقلاب و بعد از انقلاب، هنوز هم به عنوان بازیگری تمام‌عیار شناخته می‌شود که در زمینه کارگردانی و فیلمسازی هم در دو دهه اخیر مطرح می‌باشد.
گرایش بازیگر شناخته شده‌ای چون قریبیان به کارگردانی ریشه در علاقه تدریجی و بسیار وی به سینما و فیلم دیدن به همراه  دوست هم‌سن و سالش مسعود کیمیایی در دوران نوجوانی و جوانی برمی‌گردد. همین درک متقابل طولانی مابین این دو باعث شده که کیمیایی بهترین نقش‌های دوران فیلمسازی‌اش را به قریبیان بدهد و متقابلاً قریبیان هم بهترین بازی و اجراها را در آثار این کارگردان داشته باشد و نیز بازی در دیگر آثار شاخص سینمای ایران و مجموعه‌‌های تلویزیون باعث ایجاد اعتماد به نفس حرفه‌ای در این بازیگر و فیلمساز شده است. با توجه به اینکه قریبیان تاکنون بیش از چهار فیلم را کارگردانی نکرده است اما سیر تکاملی در این فیلم‌ها آشکارا مشهود است.
آثار این کارگردان عبارتند از: «جدال در تاسوکی» 1365، «قانون» 1372، «چشم‌هایش» 1378 و «گناهکاران» 1391، چهارمین فیلم قریبیان در عرصه کارگردانی است.
«گناهکاران» براساس فیلمنامه‌ای از سام قریبیان که نخستین اثر و فیلنامه ارائه شده وی به سینمای ایران می‌باشد، ساخته شده است. فیلم گناهکاران در ردیف فیلم‌های ژانر و نوع آثار پلیسی معمایی قرار می‌گیرد و ساختار و زیرساخت و حال و هوایی همچون نئونوارهای مهم تاریخ سینما دارد. سام قریبیان فیلمنامه گناهکاران را برای تهیه و تولید در آمریکا نوشته بوده است، اما قریبیان پدر با خواندن آن و با تغییراتی جزیی و بخشیدن حال و هوا و فضایی هماهنگ با فرم فیلمسازی و خط قرمزهای سینمایی در ایران کارگردانی کرده است.
داستان گناهکاران در فضایی فاقد زمان و مکان اتفاق و روایت می‌شود و یکی از عوامل جذابیت آنهم همین نداشتن فضای جغرافیایی خاص است. با اینکه شخصیت‌های آن بومی و ایرانی‌اند و به زبان ما صحبت می‌کنند اما این داستانی است که می‌تواند در هر جای دنیا و در هر فرهنگی اتفاق افتد، به همین دلیل  محیطی به خصوص و شخص خاصی را تداعی نمی‌کند. با توجه به این عواملی که گفته شد، کارگردان توانسته است فقط بر داستان جنایی و معمایی فیلم متمرکز شود.
گناهکاران در سینمای ایران که آثار پلیسی و جنایی قابل ذکرش انگشت شمار و اندک است تلاشی از این کارگردان برای تطبیق مقتضیات و خصوصیات و فرمول‌ها و عناصر لازم و
پس زمینه این نوع از سینما با شرایط بومی و فرهنگی ایران است.
بدون تردید یکی از عوامل اصلی و نقاط قوت این فیلم را باید در فیلمنامه متفاوت و نگاه پرداخت شده نویسنده فیلمنامه و کارگردان و نیز درک درست آنان نسبت به ژانر پلیسی دانست که باعث شده به هدفشان که همان ساخت یک فیلم خوش ساخت و باکیفیت در سینمای پلیسی بوده برسند.
قریبیان با اتکا بر روایت پردازی مدرن فیلمنامه و تعلیق موجود و جاری در کلیت آن فضایی نو و متفاوت خلق کرده که هیچ تضادی با حس و حال و فضای بومی و ایرانی ندارد.
قصه این فیلم روایت و سرگذشت زندگی دختری است که پس از سالها به ایران بازمی‌گردد و در زندگی تازه‌اش با آدم‌ها و شخصیت‌های مختلفی برخورد می‌کند که هر یک از آنها برداشت و عملکرد و قضاوت خاص خود را نسبت به او اعمال می‌کنند. داستان جنایی فیلم با یک قتل آغاز می‌شود و با به قتل رسیدن مظنونین جنایت نخست ادامه می‌یابد و از همان آغاز سکانس نخست داستان وارد تعلیقی پیچیده می‌شود و از گفت‌وگوهای ابتدایی وام گرفته از نیچه آلمانی که گفته «زمانی که با هیولاها مبارزه می‌کنی مواظب باش تا به یکی از آنها تبدیل نشوی» مخاطبین در می‌یابند که با داستانی پر تعلیق معمایی با زیر ساخت‌هایی بر مبنای تمثیل‌هایی فلسفی و پرکشش و غیرقابل پیش بینی روبرو هستند. تنوع و شمار بازیگرانی که هر یک از آنان دارای خصوصیات ویژه‌ای جهت اجرای نقش و شخصیت‌های متعدد برخوردارند یکی از ویژگی‌های مثبت فیلم محسوب می‌شود و بازی همگی آنها در خدمت کل فیلم و خط معمایی قصه و روایت پردازی ساختارشکنانه فیلم است.
اغلب این بازیگران (شخصیت‌ها) با واقعه و گره اصلی یعنی قتل رمزآمیز آغازین درگیر می‌شوند و یک به یک شخصیت‌ها در معرض اتهام قتل قرار می‌گیرند و در این راستا حتی برای پر رنگ شدن این فضای معمایی و پرتعلیق یکی از دو شخصیت محوری یعنی یکی از مأموران آگاهی نیز در لیست مظنونین قرار می‌گیرند. این رویکرد پیچیده شخصیت پردازی و روایت ساختارشکنانه است که پایان غافلگیرکننده‌ای برای فیلم رقم می‌زند.
داستان فیلم گناهکاران یک لایه اجتماعی بسیار تحلیلگر نیز دارد و مخاطب می‌تواند از طریق این قصه پلیسی و بیان و روایت لایه‌های اجتماعی فساد در یک جامعه را ببیند. یکی از سختی‌های پرداختی و اجرای این فیلم هم تلفیق همین لایه‌های اجتماعی با قصه اصلی و پلیسی و معمایی آن بوده است. پرداخت درست چند وجه قصه با هم در کنار سبک روان و روایت ساختارشکنانه ژانر پلیسی در فیلم توفیقی آگاهانه برای قریبیان بوده است تا از این طریق به برخی از کجی‌ها و بزه‌های اجتماعی جامعه امروزی اشاره کند.
یکی از نکات قوت اجرایی گناهکاران در زمینه طراحی و لباس است و با توجه به اینکه اصولاً در سینمای جهان طراحی صحنه و لباس دو تخصص و مسئولیت مستقل و جذاب در زمینه فیلمسازی حرفه‌ای است، قریبیان در فیلم آخرش این تفکیک را رعایت کرده است و نیز هماهنگی‌های تصویری لازم میان لوکیشن‌ها و فضاهای فیلم که در دو فضای عمومی شهرهای استانبول و تهران روایت می‌شود به درستی همسان کرده است که در نتیجه هیچ پرش و سکته تصویری و فضایی در فیلم دیده نمی‌شود. اغلب سکانس‌ها و صحنه‌ها و پلان‌ها در اجرا و فیلمبرداری و تدوین چنان قطع و تدوین شده‌اند که در عین رعایت و حفظ اصول و ترانسلیشن‌های (انتقال‌ها) تصویری و صوتی هماهنگی خاصی با موضوع و مضمون و فضای عمومی قصه به وجود آورده‌اند. این رویکرد برای رسیدن  به یک ریتم متناسب با خصوصیات ویژه میزانسن‌های فیلم‌های پلیسی اعمال شده است. به عنوان مثال یک پلیس آگاهی در حین تجسس و بازجویی نمی‌نشیند بلکه بلند می‌شود و با متهم صحبت کرده و در صحنه و میزانسن‌های طراحی شده حرکت می‌کند و نیز در مرحله تدوین برای ایجاد فشردگی میان اتفاقات فیلم و تند شدن ضرباهنگ فیلم اکثراً فلاش بک‌ها و صحنه‌های موازی تبدیل به قاب‌های مختلف یا همان تقسیم قاب (Split) شده‌اند.
بازیگران «گناهکاران» به اضافه قریبیان ترکیبی از بازیگران قدیمی و با تجربه و نیز بازیگران جوان‌تر و نابازیگران هستند که همگی به نوعی با توجه به فیلمنامه قوی و جذاب و همچنین شخصیت حرفه‌ای و سابقه کیفی کارگردان به این فیلم پیوسته‌اند.
نکته جالب توجه اینکه اکثر بازیگران نقش‌هایی متفاوت و بعضاً متضاد با پیشینه بازیگری خود به عهده دارند. به عنوان مثال حضور رامبد جوان که بیشتر به بازی در نقش‌های طنز شناخته می‌شود در گناهکاران به عنوان یکی از شخصیت‌های اصلی فیلم و نقش یک پلیس آگاهی بسیار مهم و دیدنی است.
با اینکه گناهکاران یک فیلم پلیسی معمایی است اما اکشن‌های آنچنانی ندارد و مهمتر از آن داستان این فیلم یک داستان عمومی است و جامعه به خصوصی را در نظر ندارد و همین جذابیت زیادی به کل اثر داده است.
فیلمنامه گناهکاران در سینمای امروز ما کمتر دیده می‌شود و نکته با اهمیت فیلم اینجاست که کاستی‌های حرفه‌ای در آن بسیار اندک و داستان خیلی روان و بیان و روایت سرراستی دارد و در کارنامه کارگردانی قریبیان فیلمی شاخص خواهد بود.